ประเพณีผีตาโขนเป็นความเชื่อส่วนบุคคล

ซึ่งเทศกาลผีตาโขนนี้เป็นงานแห่ผีที่ยิ่งใหญ่ซึ่งนับว่าเป็นงานบุญใหญ่และจะจัดขึ้นเป็นประจำทุกปีของจังหวัดเลยนี้ด้วย

เทศกาลนี้จะมีการจัดขึ้นตรงกับเดือน 7 เรียกว่างานบุญหลวง และยังเป็นเทศกาลหนึ่งเดียวในโลกอีกด้วย ซึ่งท่านอาจจะเคยเห็นตามโทรทัศน์หรือสื่อต่างๆ หรืออาจจะอ่านตามข่าวที่มีการออกสื่อออนไลน์ ถึงการละเล่นผีตาโขน มีผู้คนเยอะมากต่างพากันแห่เพื่อไปดูและไปเข้าร่วมกับเทศกาลนี้ เพราะหายดูได้ยาก 1 ปีมีครั้งเดียว 

     ประเพณีสำหรับผีตาโขนนี้ถือได้ว่าเป็นของชาวอีสาน ซึ่งเป็นประเพณีของชาวด่านซ้าย และในทุกปีพวกเขานั้นจะตั้งหน้าตั้งตารอการจัดงานอย่างใหญ่โต ซึ่งการจัดงานนี้จะมีขึ้นได้กันอยู่3วันซึ่งหากอยากรู้ประวัติและความเป็นมาของประเพณีนี้ มีการพูดต่อๆมาว่าประเพณีนี้มีมานานนับร้อยปีได้

ผีตาโขน เดิมมีชื่อเรียกว่าผีตามคน เนื่องจากได้รับอิทธิพลมาจากเรื่องมหาเวชสันดรนั่นเองสำหรับวิธีการเล่นผีตาโขนนั้น จะมีการทำหน้ากากเป็นรูปหน้าผีต่างๆ เป็นการทำให้ออกมาน่าเกลียดและน่ากลัว เพื่อเป็นการนำมาใส่เพื่อเป็นการปิดบังใบหน้าของตน และในการใส่เสื้อผ้าหุ้มห่อร่างกายนั้นจะต้องใส่เสื้อผ้าอย่างปิดให้มิดชิด แล้วจึงค่อยมาเดินขบวนร่วมกัน โดยในการเดินนั้นจะต้องแสดงท่าทางต่างๆเพื่อเป็นการกระกอบการเดินแห่อีกด้วย 

ในงานพิธีวันแรกที่มีการจัดงาน เหล่าชาวบ้านระแวกนั้นและคนอท่นๆที่มาร่วมงานจะช่วยกันสร้างหออุปคุต และจะทำกระทงใบที่ไม่ใหญ่มากไปวางตามสถานที่และทิศต่างๆ เป็นจำนวน 4 ทิศ บนหอหลวงด้วยกัน

 การทำพิธีในวันที่สอง จะเป็นการทำพิธีด้วยการแห่พระเวสสันดร ซึ่งจะมีเหล่าบรรดาที่มาร่วมงานพิธีนี้จะมาเพื่อช่วยในการหามแคร่และในขบวนการแห่นั้นประกอบการแห่ในครั้งนั้นจะมี พระพุทธรูป  1องค์ พระสงค์ 4 รูป มาร่วมในการแห่ครั้งนี้ด้วย ต่อจากนั้นจะมีขบวนเจ้าพ่อกวนอยู่ที่กระบอกบั้งไฟอีกด้วยนะ ซึ่งต่อจากขบวนเจ้าพ่อแล้วก็ยังมีขบวนของเจ้าแม่นางเทียมและบริวารของเจ้าแม่อีกด้วย ต่อจากนั้นจะเป็นขบวนของชาวบ้านและผีตาโขนทั้งหลาย 

ซึ่งในการแห่ทุกคนนั้นจะทำการร่ายรำแสดงอาการและท่าทางอย่างสนุกสนานในการเดินขบวนการแห่ ซึ่งในการแห่นั้นจะมีดนตรีเล่นตลอดทาง ซึ่งเส้นทางนั้นจะเป็นการแห่ไปยังวัดเพื่อเป็นการแห่ไปรับการทำบายศรีสู่ขวัญนั่นเองสำหรับผู้ที่มาร่วมงานจะสามารถนำบั้งไฟมาเล่นในงานได้

สำหรับการแห่ขบวนผีตาโขนนี้จะมีการแห่ด้วยวิธีการเดินไปรอบเมืองและต้องเดินก่อนที่ตะวันจะตกดินและเรื่องสำคัญสุดนั้นสำหรับคนที่ใส่ชุดเป็นผีตาโขนที่ใหญ่สุดจะต้องทำการถอดชุดของผีตาโขนออกทั้งหมดและนำชุดเหล่านั้นลงไปทิ้งที่แม่น้ำ เพราะมีความเชื่อเกี่ยวกับชุดเหล่านี้ห้ามนำกลับบ้านเป็นอันขาด เพราะถือว่ามันไม่ดีนั่นเอง

พิธีการแห่วันที่สาม สำหรับวันนี้ทางคนที่มาร่วมงานจะพากันมาทำบุญตักบาตร เพื่อเป็นการอุทิศส่วนบุญให้กับผู้ที่ล่วงลับไปแล้วนั่นเอง จะมีการฟังเทศน์ที่เป็นการเทศน์ของมหาชาติ และเป็นการเทศน์ของพระเวสสันดรชาดก 13 กัณฑ์ ณะที่วัดโพนชัยเพื่อเป็นการสร้างบุญกุศลและความเป็นสิริมงคลที่ดีแก่ชีวิตนั่นเอง